‘Ενα πολύ ξεχωριστό, σπάνιο και παμπάλαιο έθιμο, αυτό της «Αρχιχρονιάς» (1η Σεπτεμβρίου αρχή Ινδίκτου*) αναβιώνει κάθε τέτοια μέρα στην Κω.
Στη Χώρα της Κω το πρωί της «Αρχιχρονιάς» γυναίκες και παιδιά σηκώνονται πριν βγει ο ήλιος και κατεβαίνουν στην παραλία ρίχνοντας τους «αστρονομημένους» καρπούς στη θάλασσα ( ματσάκια με καρπούς που φύλαγαν ένα χρόνο στο εικονοστάσι) με την ευχή να πάρει μαζί της όλα τα κακά και έπειτα αφήνουν να χτυπήσουν 40 κύματα τους νέους καρπούς (ρόδι σύμβολο αφθονίας, σκόρδο για τη βασκανία, φύλλα πλατάνου και ελιάς για μακροβιότητα, σταφύλια συνήθως ροζέ σύμβολο χαράς) που θα βάλουν πάλι στα εικονίσματα.
Βρέχουν τα πρόσωπά τους με θαλασσινό νερό, παίρνουν από σαράντα κύματα νερό στα δοχεία τους, μαζεύουν από την ακροθαλασσιά 40 βότσαλα για να τα σκορπίσουν σε 4 γωνιές του σπιτιού.
Στο δρόμο για το σπίτι, σταματούν στον Πλάτανο του Ιπποκράτη, αγκαλιάζουν τον κορμό του, για να πάρουν «δύναμη από τη δύναμή του και χρόνια από τα χρόνια του!». Στα μικρά παιδιά δίνουν την ευχή: «Σ’ εσάς παιδιά ευχόμαστε χρόνια πολλά να ζήσετε και σαν το Πλάτανο της Κω να χιλιοκλωνίσετε!».
Στο κατώφλι του σπιτιού, σπάει ο νοικοκύρηςτο ρόδι, σαν σύμβολο ευτυχίας και με το νερό της θάλασσας ραντίζει δωμάτια και αυλές.
Στην ΚΑΛΥΜΝΟ, οι κάτοικοι, το πρωί της 1ης Σεπτεμβρίου, ραντίζουν ο καθένας με αγιασμό το σπίτι του, τα αμπέλια του και τα δίχτυα του, για να ευλογηθούν και να δώσουν πολλά σταφύλια και πολλά ψάρια αντίστοιχα.
Στη ΡΟΔΟ, τη μέρα αυτή κρεμούν στο μεσιά – το μεσαίο χοντρό δοκάρι, που βαστάζει τη στέγη – τη δική τους «Αρχιχρονιά»: ένα άσπρο σακουλάκι γεμάτο στάχυα και σιτάρι. Γύρω απ’ αυτό δένουν μια αρμαθιά καρύδια, ένα κρεμμύδι, ένα σκόρδο, ένα κεχρί, καρπό βαμβακιού κι ένα τσαμπί σταφύλι. Αν δεν κάνουν την «Αρχιχρονιά», δεν αρχίζουν καμιά αγροτική εργασία. Την «Αρχιχρονιά» αυτή την ξεκρεμούν από το μεσιά την Πρωτοχρονιά το πρωί. Τα καρύδια και το τσαμπί που γίνεται σταφίδα το τρώνε, ενώ το σιτάρι, το σκόρδο και το κρεμμύδι τα φυλάγουν για να τα ρίξουν μέσα στο σπόρο, όταν θα αρχίσουν τη σπορά. Το θεωρούν καλό ν’ ανακατευτούν με το σπόρο οι καρποί της «Αρχιχρονιάς».
* Από τις αρχές, του 4ου αιώνα μ.Χ. ο Σεπτέμβριος καθιερώθηκε ως η αρχή του εκκλησιαστικού αλλά και του πολιτικού έτους, επειδή η 1η Σεπτεμβρίου συνέπιπτε με την αρχή της ινδικτιώνος. Ακόμη και σήμερα, άλλωστε, η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να εορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου ως «αρχή της ινδίκτου». «Η λέξη ινδικτιών σημαίνει κατ’ αρχήν τον προσδιορισμό του ετήσιου ποσού που έπρεπε να καταβάλλουν οι Ρωμαίοι πολίτες ως φόρο. Συνεκδοχικά, πήρε τη σημασία της οικονομικής χρονιάς, και όταν οι φόροι ρυθμίζονταν με βάση μια περίοδο περισσοτέρων ετών, ινδικτιών ονομάστηκε το σύνολο αυτών των ετών… Κατέληξε έτσι να σημαίνει ένα θεσμοθετημένο κύκλο 15 ετών, συνεχώς επαναλαμβανόμενο (όπως η εβδομάδα ή ο μήνας), που χρησιμοποιήθηκε για τη χρονολόγηση πράξεων και γεγονότων… που τελικά παγιώθηκε ως το δημοφιλέστερο σύστημα χρονολόγησης για τους Βυζαντινούς, και η 1η Σεπτεμβρίου ως η αρχή του έτους τους».
Γι’ αυτό, άλλωστε, σε ορισμένες περιοχές της χώρας μας η 31η Αυγούστου ονομάζεται «κλειδοχρονιά» επειδή «κλειδώνει» (τελειώνει) ο προηγούμενος χρόνος, ενώ η 1η Σεπτεμβρίου ονομάζεται «αρχιχρονιά».
ΒΙΝΤΕΟ από Δημοτική Τηλεόραση 1/9/2016:
ΜΙΚΡΟ ΠΑΙΔΑΚΙ ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΓΕΜΑΤΗ ΝΟΙΚΟΚΥΡΕΣ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ,ΠΡΩΙ-ΠΡΩΙ.
ΟΜΟΡΦΑ ΧΡΟΝΙΑ,ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΔΟΛΕΡΑ,ΜΕ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΕΝΑ ΣΠΙΤΙ!
ΜΕ ΤΗΝ ΓΙΑΓΙΑ ΜΑΖΕΥΑΜΕ 40 ΚΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΓΛΥΚΑΙΝΕ ΤΑ ΛΟΥΜΠΟΥΝΑΡΙΑ.
ΠΗΓΑΙΝΑΜΕ ΝΥΧΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΗΤΑΝ ΓΕΜΑΤΟ ΚΩΛΟΦΩΤΙΕΣ.ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΥΜΑΜΑΙ ΑΝ ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΑΝΑΜΕ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ Η ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ.